En son 2015 yılında görülen hıyarcıklı veba 9 yıl sonra ilk kez görüldü. ABD'li yetkililer tarafından doğrulanan vaka Oregon eyaletinde. İlçe Sağlık Kurumu tarafından yapılan açıklamada hastalığın bir vatandaşta görüldüğünü belirterek, "Sahibin ve evcil hayvanının yakın temasta bulunduğu tüm kişilerle temasa geçildi ve hastalıkları önlemek için ilaç sağlandı” ifadelerini kullandı. Oregon eyaleti Deschutes İlçe Sağlık Kurumu, 7 Şubat günü yaptığı açıklamada bir vatandaşta ‘hıyarcıklı vebanın’ görüldüğünü belirterek, "Sahibin ve evcil hayvanının yakın temasta bulunduğu tüm kişilerle temasa geçildi ve hastalıkları önlemek için ilaç sağlandı” dedi. Açıklamada ayrıca, “Veba belirtileri, genellikle insanlarda enfekte bir hayvana veya pireye maruz kaldıktan 2 ile 8 gün sonra başlar. Bu semptomlar ani başlayan ateş, mide bulantısı, halsizlik, üşüme, kas ağrıları ve/veya hıyarcık adı verilen gözle görülür şekilde şişmiş lenf düğümlerini içerebilir.
ERKEN TEŞHİS EDİLMEZSE ÖLDÜRÜYOR
Erken teşhis edilmezse hıyarcıklı veba, septisemik vebaya (kan dolaşımı enfeksiyonu) ve/veya pnömonik vebaya (akciğer enfeksiyonu) dönüşebilir. Bu veba türleri daha şiddetlidir ve tedavisi zordur. Neyse ki bu vaka, hastalığın erken evrelerinde tespit edilip tedavi edildi ve toplum için çok az risk oluşturdu. Bulaşıcı hastalık araştırmaları sırasında başka bir veba vakası ortaya çıkmadı” ifadeleri kullanıldı.
Deschutes Sağlık kurumunun yaptığı açıklamada, Oregon’da vebanın nadir görüldüğüne dikkat çekilerek en son vakanın 2015’de bildirildiği belirtildi. Açıklamada, “Oregon’da veba nadir görülüyor ve son vaka 2015'te rapor edildi. İnsanlara veya hayvanlara, enfekte bir pire ısırığı yoluyla veya hastalığa yakalanmış bir hayvanla temas yoluyla yayılıyor. Orta Oregon'da vebayı taşıyan en yaygın hayvanlar sincaplardır, ancak fareler ve diğer kemirgenler de hastalığı taşıyabilir” denildi.
VEBANIN YAYILMASI NASIL ÖNLENEBİLİR?
Açıklamada vebanın yayılmasını önlemek için paylaşılan ipuçları hakkında, evcil hayvanlardan pirelerin uzak tutulmasına dikkat çekiliyor. Pire kontrolü ile ilgili, “Pire maruziyetini azaltmak için botların üst kısmına sıkıştırılmış uzun pantolonlar giyin ayrıca çorap ve pantolon paçalarına böcek kovucu uygulayın. Aynı zamanda piknik alanlarında sincap ve diğer yabani kemirgen hayvanları beslemekten kaçının” deniliyor.
BUBONİK (HIYARCIKLI VEBA) NEDİR?
Tedavi edilmezse ölümcül olan vebaya, çoğunlukla kemirgenlerde yaşayan Yersinia pestis isimli hayvansal bir bakteri neden oluyor. Hıyarcıklı veba, hastalığın en insanlara bulaşabilen en yaygın türü. Bu adı, bulaştığı insanın lenflerinde, kasıklarında ve koltuk altlarında oluşan hıyarcık şeklindeki acılı şişliklerden alıyor. 2010 ile 2015 yılları arasında dünya çapında 3 bin 248 vaka bildirildi ve bunların 584'ü hayatını kaybetti. Bu hastalığa tarihte, kara ölüm adı da verildi. Bunun nedeni de hastalığın uzuvlarda oluşturduğu kangrenimsi karartılardı.
NASIL ETKİLİYOR?
Enfekte olan kişi genel olarak iki ila altı gün içerisinde hastalık belirtileri göstermeye başlıyor. Yumurta büyüklüğü kadar şişebilen lenf bezlerinin yanında, hastalar, yüksek ateş, titreme, baş ağrısı, has ağrısı ve yorgunluk gibi belirtiler gösteriyor. Veba aynı zamanda ciğerleri de etkiliyor, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes alma güçlüğüne sebep oluyor. Bakteri kana da karışarak sepsis adı verilen duruma neden olabiliyor. Bu noktada hastalık, doku zedelenmesi, organ yetmezliği ve ölüme varabiliyor.Enfekte olmuş bitlerin insanı ısırması sonucu geçebiliyor. Hastalıklı fare, sıçan gibi kemirgenlerle temas edilmesi ile bulaşabiliyor.Hastalık taşıyan hayvan veya kişiden havaya saçılacak damlacıkların nefes yoluna karışması ile de vücuda girebiliyor. Kedi köpek gibi evcil hayvanlar da bit ısırıkları veya hastalıklı kemirgeni yiyerek hastalık kapabiliyor. Moğolistan Özerk Bölgesi'ndeki vaka sonrası, Çin hükümeti veba taşıma ihtimali olan hayvanların etlerinin yenilmesini yasakladı. Veba sonucu hayatını kaybeden kişinin cenazesi ile yakın temas eden kişilere de hastalık bulaşabiliyor. Hastalık eğer tedavi edilmezse yüksek ihtimalle ölümcül olabiliyor. Bu nedenle hızlı bir antibiyotik tedavisinin hayati. Kan ve diğer örnekler üzerinde yapılan laboratuvar testleri de erken teşhis açısından önemli ve hayat kurtarıyor.
