Milyonları ilgilendiren emekli maaşı zammı için rakamlar belli olmaya başladı. Daha önce temmuzda yapılan emekli zammı ile emekli kök maaşı 12.500 liraya yükseltilmişti. Peki ocak ayında emekliye zam ne kadar olacak? Emekli maaşı nasıl hesaplanıyor? Yeni emekli taban maaşı kaç lira olacak? Tüm detaylar 10 soruda haberimizde cevap buluyor...
16 milyon emekli 2024 yılında Ocak ve Temmuz aylarında maaş artışları aldı. Ocak'ta refah payı ile birlikte yapılan artış Temmuz'da 6 aylık enflasyona göre yapıldı. Şimdi gözler Ocak ayına çevrilmiş durumda. Emeklilerin ve memurların maaşları son 6 ayda oluşan enflasyona göre hesaplandığı için burada yılsonunda oluşacak oran çok önem kazanıyor.
Birçok kurumdan gelen açıklamalardan sonra Orta Vadeli Program'da yıl sonu enflasyonunun yüzde 41.5 beklendiği belirtildi. Bu rakam referans alındığında SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin 6 aylık enflasyon artıyı yüzde 13.44 olurken memurlar ve memur emeklilerinin toplu sözleşme ve enflasyon farkı ile artışları 9.31'i buluyor. Bunun dışında şu anda uygulanan 12.500 TL'lik taban aylığın da artırılması gündemde.
1) EMEKLİ MAAŞI NASIL HESAPLANIYOR?
Emekli maaşları belirlenirken sigortalıların çalışma hayatları boyunca ödedikleri prim miktarları yani brüt maaşlarına göre kesilen primler dikkate alınıyor. Emekli aylıkları için üç ayrı hesap yapılıyor. 1999 öncesi için yüksek aylık bağlama oranı ve güncelleme katsayısı kullanılıyor. 1999 ile 20008 arasında aylık bağlama oranı düşüyor olsa da enflasyon oranları da güncelleme katsayısına katılıyor.
2008 sonrasında yine düşük aylık bağlama oranına karşın enflasyon oranı büyüme hızı gibi yeni güncellemeler devreye giriyor. Bu üç dönem için yapılan üç ayrı hesap toplanarak emekli aylığı belirleniyor. Dolayısıyla çalışma hayatında düşük maaş alanların emekli aylıkları da düşük oluyor.
2) KÖK MAAŞ NEREDEN HESAPLANIYOR?
Aslında kök maaş denilen kavram emeklinin gerçek aylığını belirtiyor. Yani sizin ödediğiniz primlerle hesaplanan aylığınız aslında sizin net maaşınızı daha başka ifadeyle kök maaşınızı belirliyor. Bu maaşa yüzde 4 oranında her ay ek ödeme eklenip bankaya yatırılıyor. O yüzden bankaya yatan para değil sizin için hesaplanan miktar emekli aylığınızı gösteriyor.
Bunu e-devletten görmek mümkün. E-devlette net maaş yazan bölüm sizin kök maaşınızı gösteriyor. Buna yüzde 4 ek ödeme ekleniyor ve bankaya yatırılıyor.
3) TABAN MAAŞ NASIL UYGULANIYOR?
Özellikle pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük emekli maaşı belirleme olarak gerçekleşiyor. Hükümet en düşük emekli maaşı olarak bir rakam belirliyor. Şu anda uygulanan taban maaş 12.500 TL. Kök maaşınız yani kazancınıza göre hesaplanan gerçek emekli maaşınız bunun altındaysa Hazine tarafından yapılan bir sosyal ödeme ile aylık taban maaşa tamamlanıyor.
Yani çalışma hayatındaki primlerine göre kök maaşı 10.000 TL olarak hesaplanan bir emekliye 2.500 TL destek yapılarak 12.500 TL ödeniyor. Bu 2.500 TL bir aylık olarak değil bir sosyal destek olarak veriliyor. Dolayısıyla enflasyon artışlarında dikkate alınmıyor.
4) MEMUR EMEKLİSİNDE KÖK MAAŞ VAR MI?
Kök maaş uygulaması tüm emeklilerde var. Net maaş kazançlara göre hesaplanıyor ve bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme ekleniyor. Memur emeklileri de diğer emekliler gibi her ay yüzde 4 oranında ek ödeme alıyor.
Bunun dışındaki aylıkları kök aylıklarını oluşturuyor. Taban maaş uygulaması ise SSK ve Bağ-Kur emeklileri için geçerli oluyor.
5) ZAMLAR HANGİ MAAŞA YAPILIYOR?
Emeklilerin çalışma hayatlarındaki kazançlarına ve primlerine göre hesaplanan kök aylıkları zam için de referans oluyor. Taban maaşa tamamlamak için ödenen sosyal destekler aylık olmadığı için bir sosyal ödeme olduğu için zamlar da emeklinin gerçek maaşına yapılıyor.
Yani hesaplanan gerçek aylığı 10. Bin TL olan bir emekliye 2.500 TL sosyal destek verilerek 12.500TL taban maaş ödeniyor. Ancak zam yapılırken asıl maaşa yapılıyor. Örneğin yüzde 50 artış yapılırsa bu emeklinin aylığı 15.000 TL oluyor.
6) OCAK ZAMMI YÜZDE KAÇ OLACAK?
Temmuz ayıda enflasyon artışı alan emekliler ve memurlar için Ocak 2025'de yapılacak artışta yine enflasyona bakılacak. 6 aylık enflasyon SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin enflasyon artışını oluştururken, memurlar ve memur emeklileri için de fark ödenmesini sağlayacak.
OVP'deki yüzde 41.5 beklenti referans alındığında 6 aylık enflasyon artışı SSK ve Bağ-Kur emeklileri için yüzde 13.44, memurlar ve memur emeklileri için yüzde 9.31 çıkıyor.
7) REFAH PAYI ÖDENİR Mİ?
Son dönemlerde hükümet enflasyon rakamları açıklandıktan sonra emekliler için ilave bir artış açıklıyor. Dolayısıyla enflasyonun üzerine konulan ve artış refah payı olarak adlandırılıyor.
Bu Ocak'ta da hem memur emeklileri ile SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zam oranlarının eşitlenmesi hem de refah payı ile yükseltilmesi de gündemde.
8) TABAN MAAŞ DEĞİŞECEK Mİ?
Pandemide başlayan uygulama her zam döneminde yenileniyor. Böylece emeklileri yapılan artışların dışında en düşük emekli aylığı da yükseltiliyor. Böylece bir kesim emeklinin sıfır zam alma tehlikesi de ortadan kalkıyor. Son olarak Temmuz ayında 10 bin lira olan taban maaş 12.500 TL'ye çıkartılmıştı. Ocak ayında da bu rakamın yükseltilmesi söz konusu.
Çünkü eğer değişiklik olmaz ise yine 11 bin TL ve altında kök maaşı olanların sıfır zam tehlikesiyle karşılaşacağı öngörülüyor. Bunun da önüne geçmek için taban maaşların da zam oranları kadar artırılması bekleniyor.
9) YENİ TABAN MAAŞ KAÇ LİRA OLACAK?
Yeni taban maaş artışıyla ilgili bazı alternatifler de bulunuyor. Eğer OVP öngörüsüne göre 6 aylık enflasyon verisi olan yüzde 13.44 uygulanırsa 12.500 TL olan taban aylık 14 bin 180 TL'ye çıkıyor.
Taban aylık artışında yıllık enflasyon olan yüzde 41.5 uygulandığında ise yeni rakam 17 bin 687 TL olarak hesaplanıyor.
Refah payı eklenip hesap yapıldığında ise yüzde 20 artışta 15 bin TL, yüzde 25 artışta ise taban maaş 15.625 TL oluyor
10) TABAN MAAŞ ARTIŞI EMEKLİLERE NASIL YANSIYACAK?
Taban maaşa yapılacak artış emeklilere yapılan sosyal ödemeleri de artıracak. Buna göre yeni belirlenecek taban maaşın altında kök aylığı olan emeklilere ödenen para taban aylığa tamamlanacak. Örneğin 10 bin TL kök aylığı olan bir emekliye şuan 12.500 TL ödeniyor. Taban maaş 15 bin lira olduğunda bu emeklinin önce kök aylığı yapılan zam kadar artırılacak.
Çıkan rakam 15 bin TL'nin altında ise bu emekliye yeniden seyyanen ödeme yapılacak.
