Dinlenmek, çalışanların Anayasal hakkıdır. Dinlenme hakkını güvence altına alan Anayasa’nın 50. maddesi, çalışanların ücretli hafta tatili, bayram tatili ve yıllık izin haklarının kanunla düzenlenmesini emreder. İş Kanunu’na göre de işçinin yıllık izin hakkı, vazgeçilemez bir haktır. İşçi istese de yıllık izin hakkından feragat edemez. Kullanmadığı izin sürelerinin parasını ancak işten ayrıldıktan sonra alabilir. Kanunun emredici hükmüne karşın, farklı uygulamalar söz konusu olabiliyor. Bazı işletmelerde,kullanılmayan yıllık izinlerin kullanıldığına dair yazı imzalatılıyor veya para ödeme yoluna gidebiliyor. Bazen de işçi izin kullanmak yerine para ödenmesini talep edebiliyor. Fiilen izin yapmadığı halde iznini kullanmış gibi belge imzalamak zorunda bırakılan işçinin, izinde gösterildiği tarihlerde fiilen çalıştığına dair kanıt toplaması gerekir. İster işçinin talebi, isterse işverenin isteği üzerine olsun, kullanılmayan izne karşılık çalışma devam ederken para ödenmesi halinde işveren mağduriyet yaşayabilir. Yargıtay, çalışma sürerken kullanılmayan yıllık izin için ücret ödenmesinin, iş akdi sona erdiğinde işçinin yıllık izin ücreti talep etmesine engel teşkil etmediği yönünde kararlar veriyor. İŞVEREN KANITLAMAK ZORUNDA İş akdi hangi gerekçeyle sona ererse ersin işçiye, son ücret üzerinden kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin ödenmesi gerekir. Yıllık izin hakkının karşılığı ücret alınabilmesi için iş sözleşmesinin feshi şart. İşçinin işverence haklı gerekçeyle işten çıkartılması veya işçinin hiçbir gerekçe göstermeden işten ayrılması halinde dahi kullanılmayan izin parasının ödenmesi zorunludur. İşveren işçinin yıllık izin kullandığını ispatlamakla yükümlü. Bu nedenle işveren yıllık izin kullandırırken işçiden izin kullandığına dair imzalı yazı almalı veya imzalı izin defteri tutmalı. Bu belgeleri de muhafaza etmelidir. İZİN PARASINDA ZAMAN AŞIMI NE ZAMAN BAŞLAR? Diğer işçi alacaklarında olduğu gibi yıllık ücretli izin parasında da beş yıllık zaman aşımı uygulanıyor. Zaman aşımı süresi, iş akdinin sona erdiği tarihte başlıyor. İşçi kaç yıl çalışırsa çalışsın, hak edip de kullanmadığı izin paralarının tamamını iş akdinin sona erdiği tarihten itibaren beş yıl içinde alabilir. Fazla mesai ücretleriyle ilgili zaman aşımıyla karıştırılmamalıdır. Fazla mesai ücreti için geriye doğru en fazla 5 yıllık süreye ait ücretler talep edilirken, kullanılmayan yıllık izin ücreti işe başlama tarihinden itibaren talep edilebilir. İZİN SÜRESİ NASIL HESAPLANIR? Kanuna göre, işe başladığı günden itibaren deneme süresi dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış işçiler yıllık ücretli izne hak kazanırlar. İşçinin yıllık ücretli izin hakkı, çalışma süresine bağlı olarak değişiyor. Yıllık ücretli izin, çalışma süresi bir yıldan beş yıla kadar olanlara 14 gün, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün, 15 yıl ve daha fazla olanlara ise 26 günden az olamaz. Bu süreler bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir, ama hiçbir şekilde azaltılamaz. İşçinin yaşı 18 ve daha düşük ya da 50 ve üzerinde ise çalışma süresi kaç yıl olursa olsun yıllık izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılamaz. İşverenin, yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerini ayrıca ödemesi gerekir. İZİN ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR? İşçilerin çalışırken kullanmadıkları yıllık izin ücretleri, işten ayrıldıkları tarihteki son ücretleri üzerinden ödenir. Yıllık izin ücreti, ödemenin yapıldığı aya ait kazanç olarak kabul edilir. Bu kazanç üzerinden öncelikle yüzde 15 oranında sosyal sigorta ve işsizlik sigortası primi kesilir. Kalan tutar üzerinden ise işçinin o an tabi olduğu vergi dilimi üzerinden gelir vergisi alınır. Bir ayda sigorta primi kesilecek kazanç tutarı, prime esas kazanç tavanını aşamaz. Aylık prime esas kazanç tavanı brüt asgari ücretin 7.5 katıdır. 2023’ün temmuz – aralık döneminde ödenecek brüt izin ücretinin 100.609 TL’ye kadar olan kısmı üzerinden sosyal sigorta ve işsizlik sigortası primi kesilir. Örneğin, izin ücretinin brüt tutarı 150 bin lira ise bunun 100.609 TL’lik kısmından 15.091 TL sigorta primi kesilir. Kalan tutardan gelir vergisi alınır. Diyelim kişi yüzde 27 gelir vergisi diliminde ise 36.425 TL vergi kesilir. Ayrıca brüt ücretin tamamı üzerinden damga vergisi alınır. Bu kesintiler düşüldükten sonra kalan tutar işçiye ödenir. Kaynak :Habertürk