Stajyerlik sigortası ya da çıraklık sigortası olarak adlandırılan ve emeklilik için önem arz eden süreçle ilgili ayrıntılar herkes tarafından merak ediliyor. Çıraklık ya da stajyerlik dönemi kişilerin mesleki tecrübelerini elde ettiği, kendilerini keşfettiği, geleceklerini planlayabilmek için organizasyonlarını tasarladıkları bir dönemdir. Bu dönemdeki emeklerini sigortalılıkla garanti altına alanlar için emeklilikleri bir soru işareti. Çıraklık sigortası nedir? Çıraklık sigortası emekliliği etkiler mi? Tüm ayrıntılar haberimizin devamında…
Kişilerin stajyerlik ya da çıraklık dönemi yeteneklerini geliştirdikleri, mesleki bilgilerini arttırdıkları, network kazandıkları, bilgi ve becerilerini katladıkları bir süreçtir. Stajyer ya da çırakların sigortalılık halleri Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından düzenlenir. Peki, çıraklık sigortası nedir? Çıraklık sigortası emekliliği etkiler mi?
ÇIRAK NEDİR?
Belirli bir iş koluna başlayıp tecrübesiz olan kişinin usta tarafından iş süreci içinde eğiterek iş disiplini ile bilgi ve beceri kazandığı eğitim dönemidir. Çıraklık, ekseriyetle 14 yaşını dolduran kişilerde yaygındır. Çıraklar, çıraklık sözleşmesine dayanan kurallar dizisine dayanarak eğitime tabi olurlar. Teorik ve pratik eğitime tabi olan çıraklar bilgi ve beceri düzeylerini arttırırlar. 14 yaşına gelmeyenler aday çırak olarak adlandırırlar. Bu süreçte çıraklığa hazırlık vardır ve iş süreciyle ilgili ön bilgiler sunulur. Mesleki Eğitim Kanunu ile bu sürecin kanuni çerçevesi çizilir ve usta-çırak ilişkisi belirlenir.
STAJYERLİK VE ÇIRAKLIK SİGORTASI NEDİR?
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirlenen sınırlarıyla çıraklık sigortasının içeriği; iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigortasından meydana gelir. Çırakların olası kaza ve hastalıklardan korunmasını ya da yüksek zararda etkilenmemelerini sağlayan çıraklık sigortası, kısa vadeli sigorta kollarına tabidir. Kısa vadeli sigorta koluna tabi olması nedeniyle ödenen primler, uzun vadeli sigortaya dahil edilmez. Bu bakımdan emeklilik için yapılan prim hesaplamalarına çıraklık sigortası dahil edilmez. EYT kapsamında değerlendirilebileceğine dair gündeme gelen tartışmalara karşın eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin “Staj bir mağduriyet konusu değil. Staj bir eğitim. İş akdi stajla başlamıyor. Dolayısıyla EYT onu kapsamıyor.” İfadelerini kullanarak staj döneminin EYT kapsamına alınamayacağını belirtmişti.
EMEKLİLİK İÇİN SİGORTALILIK BAŞLANGICI
Emeklilik için sigortalılık başlangıcı uzun vadeli sigorta (malullük, ölüm sigortası, yaşlılık sigortası) kollarına bağlı şekilde girilen ilk iş deneyiminden itibarendir. Çıraklık ve stajyerlik dönemindeki sigortalılık kısa vadeli olup riskleri ortadan kaldırmak için yapıldığı için emeklilik hesabında dikkate alınmaz. Bu duruma karşın emekliliğinin kolaylaşmasını ve eğitimle birlikte iş kolunda harcanan emeğin aktif bir çalışmayı beraberinde getirdiği düşüncesini savunan kişilerce staj/çıraklık sürecinin emeklilik için katkısının olması gerektiği savunuluyor. Buna ek olarak Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun’un meclise sunduğu Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi bu konuda değişiklikleri öngörüyor. Bu önergeye göre stajyerlik ya da çıraklık döneminde olan bir kişinin kısa vadeli olan sigortasının da uzun vadeli sigortaya dahil edilecek.
STAJ SİGORTASI NEDİR?
Staj sigortası zorunlu ve ücretli olmak üzere ikiye ayrılır. – Ücretli staj, genelde mesleki eğitim kurumlarının yanı sıra özel sektördeki stajları kapsar. İş kazası, meslek hastalığı primlerinin ödendiği bu stajda ayrıca ücret alındığı takdirde buna ücretli staj denir. – Zorunlu staj, eğitim programının sonunda mezuniyet şartı olarak koşulanlardır. Okulları tarafından sigortalanan bu stajyerlerin sigorta kapsamında iş kazası ve meslek hastalığı vardır.
ÇIRAK SİGORTASI NEDİR?
Mesleki Eğitim Kanunu sınırları içinde olan çırakların sigortası çalışılan yerdeki işveren tarafından yapılır ve bunun kapsamında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası primi vardır. Bu sağlık sigortası ise sadece işle ilgili hadiselerde geçerlidir.
STAJ SİGORTASININ EMEKLİLİĞE ETKİSİ VAR MI?
Güncel duruma göre staj sigortası yalnızca meslek hastalığı, iş kazası ve hastalık priminin alınmasını içeriyor. Bu doğrultuda emeklilik primi alınmamakla birlikte emekliliğe etkisi olan uzun vadeli sigortaya katkısı yoktur. Bu sebeple staj ya da çıraklık sigortasının emekliliğe etkisi yoktur.
STAJ SİGORTASI DOĞUM SİGORTASINDA DİKKATE ALINIYOR MU?
Staj sigortasının emekliliğe herhangi bir katkısı olmasa da doğum borçlanmasında başlangıç durumu teşkil eder. Staj sigortası başlayan bir kişi bu dönemde doğum yapmasıyla birlikte doğum borçlanması için tescil şartını yerine getirmiş sayılır.
STAJ SİGORTASI SAĞLIKTA GEÇERLİ Mİ?
Staj sigortası kapsamında olan kişilere staj başlarken bir sigorta numarası verilir. Bu sigorta numarasıyla kodlanan sigorta ancak staj süresi boyunca kullanılabilir. Çünkü genel bir sigorta vasfı taşımayıp sadece staj ve ilgili iş kolunda geçerliliği vardır. Bu nedenle staj sigortası, genel sağlık sorunları için sigortalılık sağlamayıp sadece iş kazalarında ya da meslek hastalıklarında geçerlilik tanır.
3308 SAYILI KANUNA TABİ ÇIRAK VE MESLEKİ EĞİTİM GÖRENLERİN SİGORTALILIĞI
3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için geçerli olan çırak sigortasının kapsamı yukarıda belirtildiği gibi iş kazası ve meslek hastalığı gibi hususları kapsar. Çırak olan kişiler için aylık prime esas kazanç, brüt asgari ücretin yarısı esas alınarak kazancın %6’sı oranında prim ödenir. Bu oranın %1’i kısa vadeli sigorta koluna yatırılırken %5’i genel sağlık sigortası primidir. Bu kişilerin SGK bildirimi ise Milli Eğitim Bakanlığı ya da bağlı oldukları eğitim kurumu tarafından yapılır.
STAJA TABİ ÖĞRENCİLER-BURSİYERLER VE KISMİ ZAMANLI ÇALIŞAN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SİGORTALILIĞI
Staja tabi tutulan öğrencilere iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır. Eş-baba-anne üzerinden sağlık yardımlarından yararlanma hakkı olmayan kişilere ise genel sağlık sigortası uygulanır. Aylık prime esas kazanç olarak brüt asgari ücret esas alınır ve kazancın %6’sı oranında prim ödenir. Bu oranın %1’i kısa vadeli sigortayken %5’i genel sağlık sigorta primidir.
STAJ SİGORTASI SORGULAMASI NASIL YAPILIR?
Staj sigorta sorgulamaları e-devlet üzerinden yapılabilir.
– T.C. kimlik numarası ve e-devlet şifrenizle e devlete giriş yapınız. – Arama kısmına “4A Sigorta Dökümü” yazınız. – Altta çıkan 3 başlıktan “SGK Tescil ve Hizmet Dökümü / İşyeri Unvan Listesi (Sosyal Güvenlik Kurumu) başlığına tıklayınız. – Açılan listeden staj döneminize ait sigorta sorgusuna ulaşabilirsiniz.
